Πάνω στην αλλαγή του χρόνου

Μπεν μπιλίριμ πού κοιμάσαι, μα κορκάριμ γκελμεγίμ, σαν το μάθει η μαμά σου, σόνρα νέρντε κατσαγίμ, τραγουδούσε δέκα λεπτά πριν μπει το 2004 ο μπάρμπα Γιάννης Βάντσος στο μικρό του σαλονάκι στ' Αγρίδια της Ίμβρου. Μαζί αλλάξαμε τη χρονιά τότε.
Παραμονή πρωτοχρονιάς ήτανε όταν ακολούθησα μια ισχυρή παρόρμηση και πέρασα από τη Χίο απέναντι στον Τσεσμέ. Φτάνοντας δίχως στόχο στο τεράστιο οτογκάρ, τον σταθμό των υπεραστικών λεωφορείων της Σμύρνης δηλαδή, πήρα ενστικτωδώς το πρώτο πούλμαν που έφευγε για Τσανάκαλε κι απο κει με το βαπόρι της γραμμής πέρασα στην Ίμβρο. Δεν είχα ξαναπάει ποτέ κι έφτασα 31 Δεκεμβρίου '03 στις 8.30 το βράδυ, τρισήμισι ώρες πριν αλλάξει ο χρόνος δηλαδή.
Ένας ταξιτζής με οδήγησε σε κάποιο παραλιακό υπερπολυτελές ξενοδοχείο όπου κατά τα λεγόμενά του θα πήγαινε όλο το νησί για ρεβεγιόν μα εγώ μόλις το είδα έφριξα και του ζήτησα να με πάει σ' ένα χωριό δίχως πολύ κόσμο και κυρίως δίχως πολυτέλειες. Μόνο στο Τεπέκιοϊ, στ' Αγρίδια δηλαδή, έχει ξενώνα, είπε, αλλά ίσως να μην είναι ανοιχτός τέτοιον καιρό.
Δεν πειράζει, πάμε. Κι αρχίσαμε ν' ανεβαίνουμε τα βουνά μέσα στα σκοτάδια του Θεού.
Φτάσαμε εκεί ψηλά στο χωριό κατά τις δέκα το βράδυ και αντικρύσαμε τον ξενώνα κλειστό. Πήρε μεγάλη απογοήτευση ο ταξιτζής, κόντεψε να σκάσει από τη στεναχώρια του και πάρκαρε στην πλατεία για να σκεφτεί πώς μπορεί να εξυπηρετήσει αυτόν τον παράξενο πελάτη που του 'τυχε παραμονιάτικα. Ήτανε βέβαιος πως θα κάνει πρωτοχρονιά μέσα στο ταξί γυρίζοντας απάνω κάτω το νησί για να μου βρει κατάλυμα και έκανε προσπάθειες να με πείσει ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από εκείνο το παραλιακό συγκρότημα όπου με είχε πάει στην αρχή.
Εκεί που σταθμεύσαμε όμως, στην πλατεία, είδα απέναντι ημιφωτισμένο και θολό το ωραιότερο καφενείο της ζωής μου. Ξυλόσομπα, τεζιάκι πράσινο και μια παρέα πέντε γέρων να παίζουνε χαρτιά σκυμμένοι στο τραπέζι. Ατμόσφαιρα από άλλην εποχή. Άσε με εδώ και φύγε, του είπα τότε αποφασιστικά κι εκείνος άνοιξε το στόμα του σαν χάνος. Πού θα μείνεις; Στο καφενείο. Είδα κι έπαθα να τον διώξω, δεν ήθελε να μ' αφήσει στην ερημιά, ένιωθε μεγάλη την ευθύνη μου. Πήρα το σακίδιό μου, τον πλήρωσα με το ζόρι, κατέβηκα από το αυτοκίνητο και μπήκα στο καφενείο. Γυρίσανε άπαντες οι θαμώνες και με κοιτάξανε σαν να βλέπανε φάντασμα. Τους καλησπέρισα στα ελληνικά, το ίδιο κι αυτοί. Ήτανε όμως σφιγμένοι, κουμπωμένοι και ως το τέλος έτσι παραμείνανε. Ο μπαρμπα Γιάννης όμως ήτανε πρόσχαρος και ανοιχτός από την πρώτη κιόλας ώρα. Ποιος Θεός σε καταράστηκε και βρέθηκες στην Ίμβρο τέτοιον καιρό, με ρώτησε, κι αμέσως, χαμογελώντας κατευθύνθηκα δίπλα του. Κάθισα κοντά τους κι εκείνοι συνεχίσανε για καμιά ώρα ακόμα το παιχνίδι τους λέγοντας διάφορα αστεία του βίου τους και γελώντας τρανταχτά.
Κάποτε το αποφάσισα και ρώτησα τον μπάρμπα Γιάννη, που ήτανε πολύ καταδεκτικός μαζί μου, αν έχει κάνενα μέρος για να με κοιμήσει απόψε. Δεν απάντησε αμέσως αλλά το επεξεργάστηκε. Ύστερα από αρκετή ώρα κι ενώ νόμιζα ότι προσπέρασε αδιάφορα το αίτημα μου, δήλωσε με αποφασιστικό ύφος στην ομήγυρη ότι ο μουσαφίρης απόψε θα κοιμηθεί σπίτι του. Ένιωθε χρέος του να δώσει λογαριασμό στους χωριανούς, όχι σε μένα κι έτσι ανακοίνωσε την απόφασή του σ' εκείνους.
Σαν αρχίσανε λοιπόν ο ένας μετά τον άλλον να αποχωρούνε από το καφενείο για να κάνουνε πρωτοχρονιά με τις γριές τους, να πάρουνε τηλέφωνο και τα παιδιά τους στην Ελλάδα για ευχές, ακολούθησα κι εγώ τον μπάρμπα Γιάννη μέσα στα κακοτράχαλα σκοτεινά σοκάκια του χωριού. Η οικογένειά του όπως και ο ίδιος μένανε τα τελευταία τριάντα χρόνια στη Θεσσαλονίκη αλλά εκείνος είχε πάει στο χωριό για τις ελιές, κι ήτανε η μόνη χρονιά που ξέμεινε εκεί ως τις γιορτές δίχως κανένα ουσιαστικό λόγο. Θεομόναχο θα τον έβρισκε ο νέος χρόνος αν δεν με είχε καταραστεί ο θεός να βρεθώ εκεί! Κι εγώ θεομόναχος στο κρύο και στην αφιλόξενη ερημιά θα έμενα αν δεν είχε ξεμείνει να με περιμένει. Ο καθένας και το τυχερό του.
Έτσι κάτσαμε παρέα στο εργένικο τραπέζι του. Με ελιές, τυρί και παξιμάδια, με τραγούδια και μνήμες από την παλιά ζωή στο χωριό τσουγκρίσαμε τα ποτήρια με το γενί ρακί και ευχηθήκαμε ο ένας στον άλλον για το 2004 που έμπαινε φουριόζο και φιλόδοξο. Πήραμε και την οικογένειά του τηλέφωνο στη Σαλονίκη κι ακούσαμε ευχές από την Ελλάδα. Δώδεκα και είκοσι ήμασταν στα κρεβάτια μας και το πρωί με ξύπνησε νωρίς με τσάι και παξιμάδια, ρούφα το πρωινό σου μου είπε για να πάμε στην εκκλησία! Και μπήκα πρωτοχρονιά του τέσσερα σε εκκλησία κι ήτανε σαν να μην έχω ξαναμπεί ποτέ. Όπως και ο ελληνοτουρκικός καφές που ήπια μετά τη λειτουργία στο καφενείο ήτανε σαν ο πρώτος της ζωής μου.

Φέτος έμαθα από τον Μάκη Καμπουρόπουλο, Ίμβριο φίλο που ζει στην Πόλη και διδάσκει στη Μεγάλη του Γένους Σχολή ότι ο μπάρμπα Γιάννης έχει το παρατσούκλι Γενικός, υποθέτω επειδή είναι το λύσε και το δέσε στο χωριό, έμαθα ακόμα ότι, όπως συνήθως, δεν ήτανε φέτος τα Χριστούγεννα εκεί, έμεινε κοντά στην οικογένειά του, στη Θεσσαλονίκη. Τότε όμως που έπρεπε ήτανε εκεί, μάλλον με περίμενε για να ζήσω μαζί του την αξέχαστη πρωτοχρονιά της ζωής μου. Σ' ευχαριστώ για άλλη μια φορά μπάρμπα Γιάννη. Τις τελευταίες ώρες κάθε χρόνου εσένα θυμάμαι.